Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης
Νομικό Γραφείο Αναπληρωτή Υπουργού
Ενημερωτικό Σημείωμα
ΘΕΜΑ: Υπαγωγή των ατόμων με Αναπηρία στις ειδικές κατηγορίες υποψηφίων του συστήματος προσλήψεων του ν.2190/1994 (ΑΣΕΠ).
Με τις διατάξεις του άρθρου 23 του σχεδίου νόμου «Ενιαίο Σύστημα Κινητικότητας στη Δημόσια Διοίκηση, κωλύματα επιλογής και υποχρεώσεις των προσώπων που στελεχώνουν τις θέσεις των άρθρων 6 και 8 του ν.4369/2016 προς ενίσχυση της ακεραιότητας και προς πρόληψη των περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων περί Δημόσιας Διοίκησης» τροποποιείται η παράγραφος 6 του άρθρου 14 «Σύστημα προσλήψεων στο δημόσιο τομέα» του ν.2190/1994 και συγκεκριμένα στις ειδικές προστατευόμενες κατηγορίες, η συμμετοχή των οποίων προβλέπεται στο σύστημα προσλήψεων του ΑΣΕΠ, προστίθενται και οι κατηγορίες των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) καθώς και των γονέων, αδελφών, συζύγων και τέκνων ατόμων με αναπηρία (έμμεσα προστατευόμενοι).
ΙΣΤΟΡΙΚΟ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΙΣΧΥΟΥΣΩΝ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ
Α. Το σύστημα προσλήψεων υπό την εγγύηση του Α.Σ.Ε.Π., το οποίο καθιερώθηκε με τις διατάξεις του ν.2190/1994 «Σύσταση ανεξάρτητης αρχής για την επιλογή προσωπικού και ρύθμιση θεμάτων διοίκησης» (Α΄28) ενσωματώνει ως κύρια χαρακτηριστικά του τη διαφάνεια, την αντικειμενικότητα και την αξιοκρατία. Βασικές μέθοδοι (ή διαδικασίες) του συστήματος προσλήψεων είναι, αφ' ενός ο διαγωνισμός με τυπικά προσόντα και αφ' ετέρου η σειρά (πίνακες) προτεραιότητας, που καθιερώνουν ένα σύστημα προσλήψεων στο δημόσιο τομέα με κριτήρια τόσο αξιοκρατικά όσο και κοινωνικά.
Στην παράγραφο 6 του άρθρου 14 του ως άνω νόμου, όπως ισχύει σήμερα, υπάγονται στο σύστημα προσλήψεων με συγκεκριμένα ποσοστά συμμετοχής, μεταξύ άλλων, και οι ακόλουθες ειδικές κατηγορίες προσώπων:
- Ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) των προκηρυσσόμενων θέσεων τακτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ και ΔΕ κατά νομαρχιακή αυτοδιοίκηση (πλέον Περιφερειακή Ενότητα), φορέα και κλάδο ή ειδικότητα καλύπτονται από πολύτεκνους και τέκνα πολυτέκνων και περαιτέρω, ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) από γονείς με τρία τέκνα και τέκνα αυτών.
Β. Παράλληλα με το ν.2643/1998 «Μέριμνα για την απασχόληση προσώπων ειδικών κατηγοριών και άλλες διατάξεις» (Α΄220) διαμορφώθηκε ένα νομικό πλαίσιο για τη θέσπιση μεταξύ άλλων ενός αντικειμενικού συστήματος για την τοποθέτηση, πρόσληψη και διορισμό σε δημόσιες υπηρεσίες, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. χωρίς διαγωνισμό ή επιλογή σε συγκεκριμένες θέσεις που αντιστοιχούν στο πέντε τοις εκατό (5%) του συνόλου των προς προκήρυξη θέσεων οικείων φορέων, προσώπων ειδικών κατηγοριών μέσω τυπικών και ουσιαστικών κριτηρίων εκτιμήσεως στα οποία αντιστοιχεί ορισμένος αριθμός μορίων και μέσω καθορισμένων αναλογιών. Στο σύστημα αυτό, όπως ισχύει σήμερα, υπάγονται στο άρθρο 1, μεταξύ άλλων, και οι ακόλουθες κατηγορίες προστατευομένων προσώπων:
- Πολύτεκνοι γονείς με τέσσερα (4) τέκνα και άνω, οι τρίτεκνοι γονείς, ένα από τα τέκνα πολύτεκνης οικογένειας, ένα από τα τέκνα τρίτεκνης οικογένειας και ο επιζών ή άγαμος γονέας τριών ανήλικων τέκνων.
- Άτομα με ποσοστό αναπηρίας 50% τουλάχιστον, που έχουν περιορισμένες δυνατότητες για επαγγελματική απασχόληση εξαιτίας οποιασδήποτε χρόνιας σωματικής ή πνευματικής ή ψυχικής πάθησης ή βλάβης (άτομα με ειδικές ανάγκες) εφόσον είναι γραμμένα στα μηρών ανέργων αναπήρων του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.). Επίσης προστατεύονται όσοι έχουν τέκνο, αδελφό ή σύζυγο με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω εξαιτίας βαριών ψυχικών και σωματικών παθήσεων, οι οποίες διαπιστώνονται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές του νομού αυτού. Κατ’ εξαίρεση όταν τα άτομα πάσχουν από νοητική στέρηση ή αυτισμό, για την παροχή της προστασίας απαιτείται ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%).
Ο αριθμός των θέσεων των προστατευομένων προσώπων κατανέμεται στη βάση προκαθορισμένων από το νόμο αναλογιών, με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ανά Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, φορέα, κατηγορία προστασίας, κλάδο και ειδικότητα και οι αρμόδιες υπηρεσίες του Ο.Α.Ε.Δ. προβαίνουν στην κατάρτιση ειδικών προκηρύξεων.
Περαιτέρω, οι δημόσιες υπηρεσίες, τα νπδδ,οι ΟΤΑ κάθε βαθμίδας υποχρεούνται επιπλέον από τα προστατευόμενα πρόσωπα που ορίζονται στο νόμο, να διορίζουν ή να προσλαμβάνουν μεταξύ άλλων στο ογδόντα τοις εκατό (80%) των κενών θέσεων τηλεφωνητών οικιακών τηλεφωνικών κέντρων, τυφλούς, πτυχιούχους των σχολών εκπαίδευσης τυφλών τηλεφωνητών που υπάγονται στην εποπτεία των Υπουργείων Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Εργασίας, Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Πρόνοιας, και Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Τέλος οι δημόσιες επιχειρήσεις, οργανισμοί, τα νπδδ που ανήκουν στο κράτος ή επιχορηγούνται κατά 50% τουλάχιστον και στα νομικά πρόσωπα αυτών ή στους οτα κάθε βαθμίδας, στην ΚΕΔΚΕ και στις τοπικές ενώσεις, υποχρεούνται επιπλέον από τα προστατευόμενα πρόσωπα που ορίζονται στο νόμο, να διορίζουν ή να προσλαμβάνουν ως δικηγόρους, προστατευόμενα πρόσωπα σε ποσοστό 8% επί του συνολικού αριθμού των δικηγόρων που απασχολούνται στη νομική τους υπηρεσία.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Στο υπό ψήφιση άρθρο 23 του σχεδίου νόμου «Ενιαίο Σύστημα Κινητικότητας στη Δημόσια Διοίκηση, κωλύματα επιλογής και υποχρεώσεις των προσώπων που στελεχώνουν τις θέσεις των άρθρων 6 και 8 του ν.4369/2016 προς ενίσχυση της ακεραιότητας και προς πρόληψη των περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων περί Δημόσιας Διοίκησης» τροποποιείται το πεδίο εφαρμογής του συστήματος προσλήψεων που διενεργείται μέσω Α.Σ.Ε.Π. υπό το ν.2190/1994, προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτό ως προστατευόμενη κατηγορία πληθυσμού, εκτός από τις τρίτεκνες και τις πολύτεκνες οικογένειες, και τα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) καθώς και τα μέλη των οικογενειών που έχουν στη φροντίδα τους άτομα με βαριά αναπηρία.
Συγκεκριμένα με την προτεινόμενη διάταξη πραγματοποιείται υπαγωγή στις διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 14 του ν.2190/1994:
- ατόμων με αναπηρία με ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό (50%) τουλάχιστον, όπως αυτό βεβαιώνεται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Η κατηγορία αυτή καλύπτει ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) του συνόλου των προκηρυσσόμενων θέσεων τακτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ και ΥΕ κατά Περιφερειακή Ενότητα, φορέα και κλάδο ή ειδικότητα.
- Γονέων, αδελφών, συζύγων καθώς και τέκνων ατόμων με Αναπηρία με ποσοστό αναπηρίας εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω, εξαιτίας βαριών ψυχικών και σωματικών παθήσεων, όπως αυτό βεβαιώνεται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Κατ’ εξαίρεση όταν τα άτομα πάσχουν από νοητική στέρηση ή αυτισμό, για την παροχή της προστασίας απαιτείται ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%). Η κατηγορία αυτή καλύπτει ποσοστό πέντε τοις εκατό (5%) του συνόλου των προκηρυσσόμενων θέσεων τακτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ και ΥΕ κατά Περιφερειακή Ενότητα, φορέα και κλάδο ή ειδικότητα.
Σημειώνεται ότι η άσκηση του δικαιώματος προστασίας από έναν δικαιούχο μιας οικογένειας (γονείς, τέκνα, συζύγους, αδελφούς) αποκλείει τους υπόλοιπους.
Περαιτέρω οι δημόσιες υπηρεσίες υποχρεούνται να προσλαμβάνουν στο 80% των κενών θέσεων τηλεφωνητών και υπαλλήλων παροχής πληροφοριών, τυφλούς πτυχιούχους των σχολών εκπαίδευσης τηλεφωνητών που υπάγονται στην εποπτεία Υπουργείων και δημοσίων αρχών καθώς και έναν δικηγόρο με αναπηρία, με ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό (50%) τουλάχιστον εφόσον απασχολούνται στη δημόσια αρχή περισσότεροι από πέντε (5) δικηγόρους.
Τέλος σε διαδικασίες πρόσληψης προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου για τις κατηγορίες ατόμων με αναπηρία θεσπίζονται συντελεστές που πολλαπλασιάζονται με το ποσοστό αναπηρίας τους.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Η διεύρυνση του πεδίου προστατευομένων κατηγοριών που υπάγονται στο νομοθετικό πλαίσιο πρόσληψης προσωπικού στο δημόσιο τομέα χαιρετίζεται ως επανόρθωση μιας διαχρονικής ανισότητας εις βάρος των ατόμων με Αναπηρία.
Το κράτος ως εργοδότης είχε μέχρι σήμερα τη δυνατότητα να δεχθεί στις υπηρεσίες του άτομα με αναπηρία και μέλη οικογενειών ατόμων με βαριά αναπηρία αποκλειστικά μέσω των διαδικασιών του ν.2643/1998, οι οποίες αφορούν ποσοστό θέσεων 5% σε κάθε προκήρυξη και υλοποιούνται από τον Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού με έκδοση ειδικών προκηρύξεων και με σύσταση πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων επιτροπών του Υπουργείου Εργασίας για την εξέταση δικαιολογητικών αλλά και την κρίση επί προσφυγών, χωρίς παράλληλη δυνατότητα των υποψηφίων συμμετοχής στη διαδικασία που υλοποιείται από τις υπηρεσίες του Ανώτατου Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ).
Περαιτέρω οι νέες διατάξεις δεν υιοθετούν την περιοριστική προϋπόθεση της εγγραφής των υποψηφίων στο Μητρώο Ανέργων του ΟΑΕΔ με αποτέλεσμα να διευρύνεται ο αριθμός των υποψηφίων και να δίνεται δυνατότητα μεγαλύτερης συμμετοχής, ενώ από την άλλη πλευρά θεσπίζουν δυνατότητα συμμετοχής σε προκηρύξεις και για θέσεις κατηγορίας Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (Υ.Ε.) αίροντας τυχόν εμπόδια κοινωνικού αποκλεισμού που υφίστανται οι συγκεκριμένοι υποψήφιοι κατά τη συμμετοχή τους στην οικονομική ζωή της χώρας.
Τέλος, η συμπερίληψη με μικρότερο ποσοστό στη διαδικασία συμμετοχής και των ανιόντων, κατιόντων και συγγενών πρώτου βαθμού (σύζυγοι, αδέλφια) που έχουν στη φροντίδα τους άτομα με βαρύτερο ποσοστό αναπηρίας, όπως άλλωστε προβλέπεται και στις διατάξεις του ν.2643/1998, αποτελεί εκδήλωση μέριμνας προς τις οικογένειες που έχουν στους κόλπους τους άτομα με βαριά αναπηρία, τα οποία δε μπορούν να συμμετάσχουν στην οικονομική ζωή της χώρας και να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους.
Προκειμένου το νέο συνολικό ποσοστό συμμετοχής ειδικών κατηγοριών υποψηφίων στις διαδικασίες επιλογής προσωπικού από το ΑΣΕΠ να μην αυξηθεί υπέρμετρα εις βάρος των υπόλοιπων υποψηφίων, η προσθήκη των κατηγοριών ΑμΕΑ (με ποσοστό συμμετοχής 10%) και μελών οικογενειών ΑμεΑ (με ποσοστό συμμετοχής 5%) επέφερε μείωση κατά πέντε τοις εκατό (5%) του ποσοστού συμμετοχής των πολυτέκνων και τέκνων πολυτέκνων (από 20% σε 15%) και μικρότερη μείωση κατά τρία τοις εκατό (3%) του ποσοστού συμμετοχής γονέων με τρία τέκνα και των τέκνων αυτών (από 10% σε 3%) ενώ το συνολικό ποσοστό συμμετοχής ατόμων των ειδικών κατηγοριών στο σύστημα πρόσληψης του ν.2190/1994 αυξήθηκε από 45% σε 52%. Για την μείωση συμμετοχής των κατηγοριών πολυτέκνων και τριτέκνων οικογενειών κατά τα προαναφερθέντα ποσοστά ελήφθησαν υπόψη μεταξύ άλλων τα ακόλουθα στοιχεία:
Στην Ελλάδα το ποσοστό των ατόμων με αναπηρίες υπολογίζεται στο δέκα τοις εκατό (10%) του συνολικού πληθυσμού. Καθώς δεν υπάρχει επίσημη απογραφή, τα στοιχεία στηρίζονται σε ποσοστά της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (W.H.O.) και των επισήμων φορέων του Κράτους. Αντιθέτως σε ό,τι αφορά τις κατηγορίες τριτέκνων και πολυτέκνων, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Απογραφής Πληθυσμού του έτους 2011 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το πλήθος των οικογενειών με τρία παιδιά ανά την Επικράτεια ανέρχεται σε 158.832, το πλήθος των οικογενειών με τέσσερα παιδιά σε 30.431 και το πλήθος των οικογενειών με πέντε παιδιά και άνω ανέρχεται σε 7.543. Το άθροισμα των προαναφερόμενων υποσυνόλων ανέρχεται σε 196.806 οικογένειες τριτέκνων και πολυτέκνων. Τέλος σύμφωνα με τα ως άνω στατιστικά στοιχεία της Γενικής Απογραφής του 2011, ο αριθμός παιδιών που αναλογεί ανά γυναίκα που έχει γεννήσει στη χώρα μας είναι 2,15 παιδιά.
Με την υπαγωγή στις ειδικές κατηγορίες του ν.2190/1994 των ατόμων με αναπηρία, μέσω των διατάξεων του άρθρου 23 του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, πραγματώνεται νομοθετικά η συνταγματική μέριμνα για τα άτομα αυτά, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 21 του Συντάγματος, από το οποίο απορρέουν τα ατομικά δικαιώματα της προστασίας τους και της εξασφάλισης της αυτονομίας της επαγγελματικής ένταξης και της συμμετοχής στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας.
Με τη συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία, ως ειδική προστατευόμενη κατηγορία, στις διατάξεις του νόμου επιλογής προσωπικού μαζί με τις τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες, κατοχυρώνεται ενιαίο δικαίωμα για την προστασία και τη διευκόλυνση και αυτών των ατόμων, υπό το φως των αρχών της ισότητας έναντι του νόμου, των ίσων δικαιωμάτων (άρθρο 4 του Συντάγματος), της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους (άρθρο 21 του Συντάγματος) και του κράτους δικαίου (άρθρο 25 του Συντάγματος) καθώς και της λήψης θετικών μέτρων υπέρ ομάδων, οι οποίες τελούν υπό συνθήκες πραγματικής ανισότητας (άρθρο 116 παράγραφος 2).
Η ενσωμάτωση και η υπαγωγή σε προστατευτικό καθεστώς ακόμα περισσότερων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, η επανόρθωση κοινωνικών αδικιών και η παροχή πρόσφορων συνθηκών για την κατοχύρωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας των ατόμων συνιστά υποχρέωση της Πολιτείας, η οποία οφείλει όχι μόνο να σέβεται τα δικαιώματα των πολιτών αλλά και να τα προστατεύει υπό το πνεύμα της αρχής της κοινωνική αλληλεγγύης.
Νομικό Γραφείο Αναπληρωτή Υπουργού
Ενημερωτικό Σημείωμα
ΘΕΜΑ: Υπαγωγή των ατόμων με Αναπηρία στις ειδικές κατηγορίες υποψηφίων του συστήματος προσλήψεων του ν.2190/1994 (ΑΣΕΠ).
Με τις διατάξεις του άρθρου 23 του σχεδίου νόμου «Ενιαίο Σύστημα Κινητικότητας στη Δημόσια Διοίκηση, κωλύματα επιλογής και υποχρεώσεις των προσώπων που στελεχώνουν τις θέσεις των άρθρων 6 και 8 του ν.4369/2016 προς ενίσχυση της ακεραιότητας και προς πρόληψη των περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων περί Δημόσιας Διοίκησης» τροποποιείται η παράγραφος 6 του άρθρου 14 «Σύστημα προσλήψεων στο δημόσιο τομέα» του ν.2190/1994 και συγκεκριμένα στις ειδικές προστατευόμενες κατηγορίες, η συμμετοχή των οποίων προβλέπεται στο σύστημα προσλήψεων του ΑΣΕΠ, προστίθενται και οι κατηγορίες των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) καθώς και των γονέων, αδελφών, συζύγων και τέκνων ατόμων με αναπηρία (έμμεσα προστατευόμενοι).
ΙΣΤΟΡΙΚΟ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΙΣΧΥΟΥΣΩΝ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ
Α. Το σύστημα προσλήψεων υπό την εγγύηση του Α.Σ.Ε.Π., το οποίο καθιερώθηκε με τις διατάξεις του ν.2190/1994 «Σύσταση ανεξάρτητης αρχής για την επιλογή προσωπικού και ρύθμιση θεμάτων διοίκησης» (Α΄28) ενσωματώνει ως κύρια χαρακτηριστικά του τη διαφάνεια, την αντικειμενικότητα και την αξιοκρατία. Βασικές μέθοδοι (ή διαδικασίες) του συστήματος προσλήψεων είναι, αφ' ενός ο διαγωνισμός με τυπικά προσόντα και αφ' ετέρου η σειρά (πίνακες) προτεραιότητας, που καθιερώνουν ένα σύστημα προσλήψεων στο δημόσιο τομέα με κριτήρια τόσο αξιοκρατικά όσο και κοινωνικά.
Στην παράγραφο 6 του άρθρου 14 του ως άνω νόμου, όπως ισχύει σήμερα, υπάγονται στο σύστημα προσλήψεων με συγκεκριμένα ποσοστά συμμετοχής, μεταξύ άλλων, και οι ακόλουθες ειδικές κατηγορίες προσώπων:
- Ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) των προκηρυσσόμενων θέσεων τακτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ και ΔΕ κατά νομαρχιακή αυτοδιοίκηση (πλέον Περιφερειακή Ενότητα), φορέα και κλάδο ή ειδικότητα καλύπτονται από πολύτεκνους και τέκνα πολυτέκνων και περαιτέρω, ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) από γονείς με τρία τέκνα και τέκνα αυτών.
Β. Παράλληλα με το ν.2643/1998 «Μέριμνα για την απασχόληση προσώπων ειδικών κατηγοριών και άλλες διατάξεις» (Α΄220) διαμορφώθηκε ένα νομικό πλαίσιο για τη θέσπιση μεταξύ άλλων ενός αντικειμενικού συστήματος για την τοποθέτηση, πρόσληψη και διορισμό σε δημόσιες υπηρεσίες, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. χωρίς διαγωνισμό ή επιλογή σε συγκεκριμένες θέσεις που αντιστοιχούν στο πέντε τοις εκατό (5%) του συνόλου των προς προκήρυξη θέσεων οικείων φορέων, προσώπων ειδικών κατηγοριών μέσω τυπικών και ουσιαστικών κριτηρίων εκτιμήσεως στα οποία αντιστοιχεί ορισμένος αριθμός μορίων και μέσω καθορισμένων αναλογιών. Στο σύστημα αυτό, όπως ισχύει σήμερα, υπάγονται στο άρθρο 1, μεταξύ άλλων, και οι ακόλουθες κατηγορίες προστατευομένων προσώπων:
- Πολύτεκνοι γονείς με τέσσερα (4) τέκνα και άνω, οι τρίτεκνοι γονείς, ένα από τα τέκνα πολύτεκνης οικογένειας, ένα από τα τέκνα τρίτεκνης οικογένειας και ο επιζών ή άγαμος γονέας τριών ανήλικων τέκνων.
- Άτομα με ποσοστό αναπηρίας 50% τουλάχιστον, που έχουν περιορισμένες δυνατότητες για επαγγελματική απασχόληση εξαιτίας οποιασδήποτε χρόνιας σωματικής ή πνευματικής ή ψυχικής πάθησης ή βλάβης (άτομα με ειδικές ανάγκες) εφόσον είναι γραμμένα στα μηρών ανέργων αναπήρων του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.). Επίσης προστατεύονται όσοι έχουν τέκνο, αδελφό ή σύζυγο με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω εξαιτίας βαριών ψυχικών και σωματικών παθήσεων, οι οποίες διαπιστώνονται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές του νομού αυτού. Κατ’ εξαίρεση όταν τα άτομα πάσχουν από νοητική στέρηση ή αυτισμό, για την παροχή της προστασίας απαιτείται ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%).
Ο αριθμός των θέσεων των προστατευομένων προσώπων κατανέμεται στη βάση προκαθορισμένων από το νόμο αναλογιών, με απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ανά Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, φορέα, κατηγορία προστασίας, κλάδο και ειδικότητα και οι αρμόδιες υπηρεσίες του Ο.Α.Ε.Δ. προβαίνουν στην κατάρτιση ειδικών προκηρύξεων.
Περαιτέρω, οι δημόσιες υπηρεσίες, τα νπδδ,οι ΟΤΑ κάθε βαθμίδας υποχρεούνται επιπλέον από τα προστατευόμενα πρόσωπα που ορίζονται στο νόμο, να διορίζουν ή να προσλαμβάνουν μεταξύ άλλων στο ογδόντα τοις εκατό (80%) των κενών θέσεων τηλεφωνητών οικιακών τηλεφωνικών κέντρων, τυφλούς, πτυχιούχους των σχολών εκπαίδευσης τυφλών τηλεφωνητών που υπάγονται στην εποπτεία των Υπουργείων Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Εργασίας, Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Πρόνοιας, και Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Τέλος οι δημόσιες επιχειρήσεις, οργανισμοί, τα νπδδ που ανήκουν στο κράτος ή επιχορηγούνται κατά 50% τουλάχιστον και στα νομικά πρόσωπα αυτών ή στους οτα κάθε βαθμίδας, στην ΚΕΔΚΕ και στις τοπικές ενώσεις, υποχρεούνται επιπλέον από τα προστατευόμενα πρόσωπα που ορίζονται στο νόμο, να διορίζουν ή να προσλαμβάνουν ως δικηγόρους, προστατευόμενα πρόσωπα σε ποσοστό 8% επί του συνολικού αριθμού των δικηγόρων που απασχολούνται στη νομική τους υπηρεσία.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Στο υπό ψήφιση άρθρο 23 του σχεδίου νόμου «Ενιαίο Σύστημα Κινητικότητας στη Δημόσια Διοίκηση, κωλύματα επιλογής και υποχρεώσεις των προσώπων που στελεχώνουν τις θέσεις των άρθρων 6 και 8 του ν.4369/2016 προς ενίσχυση της ακεραιότητας και προς πρόληψη των περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων περί Δημόσιας Διοίκησης» τροποποιείται το πεδίο εφαρμογής του συστήματος προσλήψεων που διενεργείται μέσω Α.Σ.Ε.Π. υπό το ν.2190/1994, προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτό ως προστατευόμενη κατηγορία πληθυσμού, εκτός από τις τρίτεκνες και τις πολύτεκνες οικογένειες, και τα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) καθώς και τα μέλη των οικογενειών που έχουν στη φροντίδα τους άτομα με βαριά αναπηρία.
Συγκεκριμένα με την προτεινόμενη διάταξη πραγματοποιείται υπαγωγή στις διατάξεις της παραγράφου 6 του άρθρου 14 του ν.2190/1994:
- ατόμων με αναπηρία με ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό (50%) τουλάχιστον, όπως αυτό βεβαιώνεται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Η κατηγορία αυτή καλύπτει ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) του συνόλου των προκηρυσσόμενων θέσεων τακτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ και ΥΕ κατά Περιφερειακή Ενότητα, φορέα και κλάδο ή ειδικότητα.
- Γονέων, αδελφών, συζύγων καθώς και τέκνων ατόμων με Αναπηρία με ποσοστό αναπηρίας εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω, εξαιτίας βαριών ψυχικών και σωματικών παθήσεων, όπως αυτό βεβαιώνεται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Κατ’ εξαίρεση όταν τα άτομα πάσχουν από νοητική στέρηση ή αυτισμό, για την παροχή της προστασίας απαιτείται ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%). Η κατηγορία αυτή καλύπτει ποσοστό πέντε τοις εκατό (5%) του συνόλου των προκηρυσσόμενων θέσεων τακτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ και ΥΕ κατά Περιφερειακή Ενότητα, φορέα και κλάδο ή ειδικότητα.
Σημειώνεται ότι η άσκηση του δικαιώματος προστασίας από έναν δικαιούχο μιας οικογένειας (γονείς, τέκνα, συζύγους, αδελφούς) αποκλείει τους υπόλοιπους.
Περαιτέρω οι δημόσιες υπηρεσίες υποχρεούνται να προσλαμβάνουν στο 80% των κενών θέσεων τηλεφωνητών και υπαλλήλων παροχής πληροφοριών, τυφλούς πτυχιούχους των σχολών εκπαίδευσης τηλεφωνητών που υπάγονται στην εποπτεία Υπουργείων και δημοσίων αρχών καθώς και έναν δικηγόρο με αναπηρία, με ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό (50%) τουλάχιστον εφόσον απασχολούνται στη δημόσια αρχή περισσότεροι από πέντε (5) δικηγόρους.
Τέλος σε διαδικασίες πρόσληψης προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου για τις κατηγορίες ατόμων με αναπηρία θεσπίζονται συντελεστές που πολλαπλασιάζονται με το ποσοστό αναπηρίας τους.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Η διεύρυνση του πεδίου προστατευομένων κατηγοριών που υπάγονται στο νομοθετικό πλαίσιο πρόσληψης προσωπικού στο δημόσιο τομέα χαιρετίζεται ως επανόρθωση μιας διαχρονικής ανισότητας εις βάρος των ατόμων με Αναπηρία.
Το κράτος ως εργοδότης είχε μέχρι σήμερα τη δυνατότητα να δεχθεί στις υπηρεσίες του άτομα με αναπηρία και μέλη οικογενειών ατόμων με βαριά αναπηρία αποκλειστικά μέσω των διαδικασιών του ν.2643/1998, οι οποίες αφορούν ποσοστό θέσεων 5% σε κάθε προκήρυξη και υλοποιούνται από τον Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού με έκδοση ειδικών προκηρύξεων και με σύσταση πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων επιτροπών του Υπουργείου Εργασίας για την εξέταση δικαιολογητικών αλλά και την κρίση επί προσφυγών, χωρίς παράλληλη δυνατότητα των υποψηφίων συμμετοχής στη διαδικασία που υλοποιείται από τις υπηρεσίες του Ανώτατου Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ).
Περαιτέρω οι νέες διατάξεις δεν υιοθετούν την περιοριστική προϋπόθεση της εγγραφής των υποψηφίων στο Μητρώο Ανέργων του ΟΑΕΔ με αποτέλεσμα να διευρύνεται ο αριθμός των υποψηφίων και να δίνεται δυνατότητα μεγαλύτερης συμμετοχής, ενώ από την άλλη πλευρά θεσπίζουν δυνατότητα συμμετοχής σε προκηρύξεις και για θέσεις κατηγορίας Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (Υ.Ε.) αίροντας τυχόν εμπόδια κοινωνικού αποκλεισμού που υφίστανται οι συγκεκριμένοι υποψήφιοι κατά τη συμμετοχή τους στην οικονομική ζωή της χώρας.
Τέλος, η συμπερίληψη με μικρότερο ποσοστό στη διαδικασία συμμετοχής και των ανιόντων, κατιόντων και συγγενών πρώτου βαθμού (σύζυγοι, αδέλφια) που έχουν στη φροντίδα τους άτομα με βαρύτερο ποσοστό αναπηρίας, όπως άλλωστε προβλέπεται και στις διατάξεις του ν.2643/1998, αποτελεί εκδήλωση μέριμνας προς τις οικογένειες που έχουν στους κόλπους τους άτομα με βαριά αναπηρία, τα οποία δε μπορούν να συμμετάσχουν στην οικονομική ζωή της χώρας και να αναπτύξουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους.
Προκειμένου το νέο συνολικό ποσοστό συμμετοχής ειδικών κατηγοριών υποψηφίων στις διαδικασίες επιλογής προσωπικού από το ΑΣΕΠ να μην αυξηθεί υπέρμετρα εις βάρος των υπόλοιπων υποψηφίων, η προσθήκη των κατηγοριών ΑμΕΑ (με ποσοστό συμμετοχής 10%) και μελών οικογενειών ΑμεΑ (με ποσοστό συμμετοχής 5%) επέφερε μείωση κατά πέντε τοις εκατό (5%) του ποσοστού συμμετοχής των πολυτέκνων και τέκνων πολυτέκνων (από 20% σε 15%) και μικρότερη μείωση κατά τρία τοις εκατό (3%) του ποσοστού συμμετοχής γονέων με τρία τέκνα και των τέκνων αυτών (από 10% σε 3%) ενώ το συνολικό ποσοστό συμμετοχής ατόμων των ειδικών κατηγοριών στο σύστημα πρόσληψης του ν.2190/1994 αυξήθηκε από 45% σε 52%. Για την μείωση συμμετοχής των κατηγοριών πολυτέκνων και τριτέκνων οικογενειών κατά τα προαναφερθέντα ποσοστά ελήφθησαν υπόψη μεταξύ άλλων τα ακόλουθα στοιχεία:
Στην Ελλάδα το ποσοστό των ατόμων με αναπηρίες υπολογίζεται στο δέκα τοις εκατό (10%) του συνολικού πληθυσμού. Καθώς δεν υπάρχει επίσημη απογραφή, τα στοιχεία στηρίζονται σε ποσοστά της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (W.H.O.) και των επισήμων φορέων του Κράτους. Αντιθέτως σε ό,τι αφορά τις κατηγορίες τριτέκνων και πολυτέκνων, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Απογραφής Πληθυσμού του έτους 2011 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, το πλήθος των οικογενειών με τρία παιδιά ανά την Επικράτεια ανέρχεται σε 158.832, το πλήθος των οικογενειών με τέσσερα παιδιά σε 30.431 και το πλήθος των οικογενειών με πέντε παιδιά και άνω ανέρχεται σε 7.543. Το άθροισμα των προαναφερόμενων υποσυνόλων ανέρχεται σε 196.806 οικογένειες τριτέκνων και πολυτέκνων. Τέλος σύμφωνα με τα ως άνω στατιστικά στοιχεία της Γενικής Απογραφής του 2011, ο αριθμός παιδιών που αναλογεί ανά γυναίκα που έχει γεννήσει στη χώρα μας είναι 2,15 παιδιά.
Με την υπαγωγή στις ειδικές κατηγορίες του ν.2190/1994 των ατόμων με αναπηρία, μέσω των διατάξεων του άρθρου 23 του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, πραγματώνεται νομοθετικά η συνταγματική μέριμνα για τα άτομα αυτά, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 21 του Συντάγματος, από το οποίο απορρέουν τα ατομικά δικαιώματα της προστασίας τους και της εξασφάλισης της αυτονομίας της επαγγελματικής ένταξης και της συμμετοχής στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας.
Με τη συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία, ως ειδική προστατευόμενη κατηγορία, στις διατάξεις του νόμου επιλογής προσωπικού μαζί με τις τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες, κατοχυρώνεται ενιαίο δικαίωμα για την προστασία και τη διευκόλυνση και αυτών των ατόμων, υπό το φως των αρχών της ισότητας έναντι του νόμου, των ίσων δικαιωμάτων (άρθρο 4 του Συντάγματος), της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους (άρθρο 21 του Συντάγματος) και του κράτους δικαίου (άρθρο 25 του Συντάγματος) καθώς και της λήψης θετικών μέτρων υπέρ ομάδων, οι οποίες τελούν υπό συνθήκες πραγματικής ανισότητας (άρθρο 116 παράγραφος 2).
Η ενσωμάτωση και η υπαγωγή σε προστατευτικό καθεστώς ακόμα περισσότερων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, η επανόρθωση κοινωνικών αδικιών και η παροχή πρόσφορων συνθηκών για την κατοχύρωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας των ατόμων συνιστά υποχρέωση της Πολιτείας, η οποία οφείλει όχι μόνο να σέβεται τα δικαιώματα των πολιτών αλλά και να τα προστατεύει υπό το πνεύμα της αρχής της κοινωνική αλληλεγγύης.